Thế nào là Dinh Dưỡng Lâm Sàn

DINH DƯỠNG LÂM SÀN

Dinh dưỡng lâm sàng là lĩnh vực ứng dụng kiến thức dinh dưỡng vào việc đánh giá, điều trị và hỗ trợ phục hồi cho người bệnh trong bối cảnh y học. Đây là một nhánh cực kỳ quan trọng trong y khoa, không chỉ dành cho chuyên gia dinh dưỡng mà cả bác sĩ, điều dưỡng và nhân viên y tế khác.
Dưới đây là nội dung trọng tâm về dinh dưỡng lâm sàng mà bạn nên nắm:

I. Khái niệm và vai trò của Dinh dưỡng lâm sàng

• Là chuyên ngành sử dụng dinh dưỡng như một công cụ hỗ trợ điều trị và phục hồi trong bệnh viện, phòng khám, cộng đồng.

• Vai trò của dinh dưỡng lâm sàn rất quan trọng cho bệnh nhân.

• Giúp bệnh nhân phòng và điều trị suy dinh dưỡng trong bệnh lý.
• Giúp tối ưu hóa hiệu quả điều trị và phục hồi của bệnh nhân.
• Hỗ trợ miễn dịch, lành vết thương, phục hồi chức năng một cách nhaanh nhất có thể.

II. Quy trình Dinh dưỡng lâm sàng (The Nutrition Care Process - NCP)

1. Đánh giá dinh dưỡng (Nutrition Assessment)

Cụ thể bằng những kiểm tra sau:

• Tình trạng dinh dưỡng (BMI, cân nặng, vòng tay, % mất cân nặng)
• Xét nghiệm máu (albumin, CRP, glucose, lipid...)
• Khẩu phần ăn, thói quen ăn uống
• Tình trạng bệnh lý, khả năng nhai nuốt, tiêu hóa, dị ứng...

2. Chẩn đoán dinh dưỡng (Nutrition Diagnosis)

Tùy vào các đánh giá hiện tại sẽ đưa ra phác đồ và chế độ dinh dưỡng hợp lý cho bệnh nhân, dựa vào phác đồ đưa ra và liên tục theo dõi phản ứng của cơ thể để điều chỉnh khẩu phần dinh dưỡng hợp lý trong suốt quá trình điều trị bệnh và kéo dài về sau khi sức khỏe đã phục hồi.

Ví dụ: “Suy dinh dưỡng do lượng ăn vào không đủ liên quan đến chán ăn kéo dài”

3. Can thiệp dinh dưỡng (Nutrition Intervention)

• Xây dựng thực đơn phù hợp bệnh lý chkhẩu phần dinh dưỡng phù hợp.o bệnh nhan, hiện tại và theo dõi dể thay đổi bổ sung 
• Bổ sung đường miệng, qua ống hoặc truyền tĩnh mạch nếu bệnh nhân không thể ăn nhai nuốt qua đường miệng.
• Hướng dẫn thay đổi hành vi ăn uống cho bệnh nhân và người chăm sóc bẹnh nhân cũng nhưa những thành viên cùng sống trong trong đình.

4. Giám sát và đánh giá lại (Monitoring & Evaluation)

Theo dõi cân nặng, khẩu phần ăn, xét nghiệm lại, cải thiện triệu chứng, những việc này cần thiết cho bệnh nhân nên cần theo dõi sát sao và thay đổi hẩu phần dinh dưỡng phù hợp với thể trạng của người bệnh.

 III. Dinh dưỡng theo từng nhóm bệnh

1. Tiểu đường

• Kiểm soát lượng carbohydrate, chia nhỏ bữa ăn
• Ưu tiên chỉ số đường huyết thấp (GI thấp)
• Giảm đường, tăng chất xơ

2. Bệnh thận mạn

• Hạn chế protein, muối, kali, phospho
• Tùy theo mức lọc cầu thận (GFR)
• Kiểm soát dịch đưa vào

3. Tim mạch – Tăng huyết áp

• Giảm muối < 5g/ngày
• Ăn nhiều rau, trái cây, chất béo tốt (DASH diet)
• Hạn chế mỡ bão hòa, cholesterol

4. Ung thư

• Tăng năng lượng và protein
• Ăn theo nhu cầu, dễ tiêu, tăng miễn dịch
• Có thể cần bổ sung qua ống nếu không ăn được

5. Tiêu hóa (viêm loét, rối loạn hấp thu)

• Ăn mềm, ít dầu mỡ, tránh thực phẩm kích thích
• Chia nhiều bữa nhỏ, dễ tiêu

6. Loét do nằm lâu, hậu phẫu

• Tăng protein, vitamin A, C, kẽm
• Ưu tiên đạm dễ hấp thu, giàu năng lượng

7. Suy dinh dưỡng – Người cao tuổi

• Chia nhỏ bữa, tăng đậm độ năng lượng
• Thức ăn mềm, dễ nhai nuốt
• Bổ sung sữa y học (Ensure, Enplus, Rejuvenate…)

 IV. Các dạng hỗ trợ dinh dưỡng lâm sàng

Phương pháp Mô tả , Ví dụ như:

• Bằng miệng (PO) Qua ăn uống thông thường Bữa ăn chia nhỏ, sữa bổ sung
• Qua ống (EN – Enteral Nutrition) Nuôi ăn qua ống mũi-dạ dày, PEG Bệnh nhân hôn mê, nuốt nghẹn
• Truyền tĩnh mạch (TPN – Total Parenteral Nutrition) Cung cấp dinh dưỡng hoàn toàn qua máu Viêm ruột nặng, phẫu thuật bụng

 V. Tiêu chuẩn, công cụ đánh giá dinh dưỡng lâm sàng

• BMI – Chỉ số khối cơ thể
• MNA – Mini Nutritional Assessment (người già)
• PG-SGA – Patient Generated Subjective Global Assessment (ung thư)
• NRS-2002 – Nutritional Risk Screening (sàng lọc bệnh viện)
• GLIM – Global Leadership Initiative on Malnutrition (chẩn đoán suy dinh dưỡng)

 VI. Tài liệu học dinh dưỡng lâm sàng (gợi ý)

Tên tài liệu Ngôn ngữ Ghi chú

• Giáo trình Dinh dưỡng lâm sàng – Viện Dinh dưỡng VN Tiếng Việt Tài liệu cơ bản chuẩn Y khoa
• Krause's Food & the Nutrition Care Process Tiếng Anh Tài liệu quốc tế chuẩn nhất
• Manual of Clinical Nutrition Management – Morrison Healthcare Tiếng Anh Hướng dẫn thực hành
• ASPEN Guidelines Tiếng Anh Hướng dẫn chuyên sâu về dinh dưỡng nuôi ăn và truyền

Gợi ý cho bạn nếu muốn thực hành:

• Bắt đầu với 3 bệnh thường gặp: tiểu đường, cao huyết áp, suy dinh dưỡng.
• Thử xây dựng chế độ ăn mẫu cho từng nhóm bệnh (nếu bạn cần, mình có thể hướng dẫn chi tiết).
• Học cách sử dụng công cụ đánh giá như MNA hoặc NRS-2002.